Gokreclames verbieden? Het radicale voorstel van vice-eerste minister en minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) doet de sector al enkele weken opschrikken. De maatregel zou het gevolg zijn van een verzoek van de Nationale Loterij. In ruil daarvoor heeft de loterij toegezegd 30 miljoen euro extra aan de staat te betalen, schrijft Het Laatste Nieuws zaterdag op basis van een brief aan de regering die het dagblad heeft kunnen inzien. Beter nog, de staat krijgt deze miljoenen alleen als de concurrentie verlamd is. Het was federaal volksvertegenwoordiger Jean-Marie Dedecker (LDD) die het bestaan van de brief van de Loterij op 12 mei onthulde tijdens de vragen van de regering in de plenaire vergadering van de Kamer. De minister van Justitie van zijn kant reageerde vastberaden. Hij ontkende elke vorm van druk en bevestigde opnieuw dat "de groep probleemgokkers tot 40% van de omzet van gokbedrijven financiert. De winsten van de industrie worden dus gemaakt over de ruggen van mensen met verslavingen. Binnenkort zullen strengere regels worden aangenomen. We maken de balans op.

Beperkte reclame, ja, maar wat voor soort?

Op 9 mei kondigde Vincent Van Quickenborne aan dat hij gokverslaving wil aanpakken, zoals in het regeerakkoord is voorzien. Daarom heeft hij een voorstel opgesteld om gokreclame sterk te beperken en de meeste vormen van gokreclame te verbieden.
"Hieronder vallen tv- en radioreclames, advertenties en videoadvertenties op websites en sociale media, advertenties in tijdschriften en kranten, posters op openbare plaatsen en gepersonaliseerde advertenties die per e-mail, post, sms of op sociale media worden geplaatst. Het basisprincipe is dat alleen mensen die willen gokken en actief informatie over gokken zoeken, in de toekomst met gokreclame zullen worden geconfronteerd", aldus de verklaring. Verwacht wordt dat de tekst eind dit jaar in werking zal treden.

Om het centrale punt van het debat te definiëren, verwijzen de verschillende koninklijke besluiten die wij hebben onderzocht naar "reclame" als : "elke vorm van communicatie bedoeld om [...] goederen, diensten of het imago van een onderneming [...] te promoten, ongeacht de plaats of de gebruikte communicatiemiddelen".

Deze zeer ruime definitie verschilt van die welke in andere decreten voor andere sectoren wordt gebruikt. Aldus wordt algemeen aanvaard dat met "mediareclame" wordt gedoeld op elke vorm van interactieve communicatie waarbij gebruik wordt gemaakt van een betaalmedium dat namens een uitgevende instelling als zodanig is opgezet. De dubbele standaard wat betreft de definitie van reclame in de kansspelsector is twijfelachtig, althans vanuit juridisch oogpunt.

Selectieve verslaving?

"64% van de bevolking boven de 18 jaar waagt minstens één keer per jaar een gokje", zegt Vincent Van Quickenborne. Pathologische gokverslaving is het onvermogen om te stoppen met gokken. In België lijden jaarlijks zo'n 175.000 mensen aan dit probleem.

"Uit studies blijkt dat gokverslaafden gemiddeld 42% van hun maandinkomen aan gokken besteden. Maar gokverslaving kan ook leiden tot verwaarlozing van de gezondheid, angst, agressie, isolement, conflicten, relatieproblemen, depressie en zelfs suïcidale gedachten."
Deze bevinding toont echter niet aan of door particuliere exploitanten aangeboden kansspelen verslavender zijn dan traditionele spelen, zoals de Nationale Loterij, wat de volksgezondheid betreft.

78% van de spelers speelt de Lotto

Om de verslavende activiteit van probleemgokkers te begrijpen, is het nuttig te kijken naar een Franse studie die is uitgevoerd door Jean-Michel Costes, secretaris-generaal van het Observatoire des Jeux van 2011 tot 2020, geassocieerd onderzoeker bij de onderzoeksleerstoel voor de studie van kansspelen aan de Concordia-universiteit in Montreal en lid van het college van de nationale kansspelautoriteit sinds 2020.
Op verzoek van de Baromètre de Santé Public France gaat hij in op de oorzaken van probleemgokken en de evolutie ervan met online gokken, vóór de privatisering van La Française des Jeux eind 2020.

Met ongeveer 6 op de 10 spelers staan loterijspelen (trekkingsspelen of krasloten) ver aan de leiding, met 78,5% van de volgers die uitsluitend dit soort spelen spelen. Daarna volgen sportweddenschappen (11%), gokautomaten (9,7%), paardenweddenschappen (7,7%), casinospelen (5,9%) en poker (2,9%). Andere activiteiten (behendigheidsspelletjes, weddenschappen op e-sportwedstrijden en financiële weddenschappen) zijn marginaal (minder dan 1,4% van de spelers).

Onderdrukking veroorzaakt verslaving

Volgens Vincent Van Quickenborne "zet gokreclame spelers aan om intensiever te gokken en verhoogt het de kans op herval bij verslaafde spelers (...). In 2018 is de regelgeving op dit gebied aangescherpt. Vandaag zien we dat dit wettelijke kader de exponentiële groei van gokreclame niet heeft verhinderd." En met een goede reden.

Wij hebben Natalia Grynchychyn geïnterviewd, psychotherapeute gespecialiseerd in verslavingen, vertaalster en beëdigd tolk bij de Rechtbank van Eerste Aanleg van Namen.
"Verbod genereert oppositioneel gedrag. Het is een aantrekkelijke factor, vooral voor jongeren. Het verbod verbreken is verleidelijk. De perceptie van het verbod als een frustratie zal een sneeuwbaleffect hebben. Het resultaat is het tegenovergestelde van wat de bedoeling was. De wet werkt dus in de tegenovergestelde richting van de afschrikkende werking, aangezien zij de facto een stimulans op zich is. Een repressief juridisch kader brengt dus spelers voort. De baten/risicobalans is duidelijk aan de kant van de verslaving. Omgekeerd hebben landen die drugs, en met name cannabis, hebben gedecriminaliseerd, een daling van het aantal gebruikers gezien."

Een bloeiende groei

Vincent Van Quickenborne heeft zaterdag een mogelijk verband tussen de plannen van de regering om gokreclame te verbieden en een mogelijk verzoek van de Nationale Loterij met klem betwist. Volgens de minister "zijn deze insinuaties afkomstig van de goklobby".

Hij herinnerde eraan dat "al op 24 juni 2021, in de nasleep van het Eurovoetbaltoernooi, waar reclame voor sportweddenschappen alomtegenwoordig was, in het parlement werd gesproken over aanscherping van de regels". De minister van Justitie onderstreept ook dat zijn voorstel "de Nationale Loterij niet ontziet, waarvan de activiteiten op het gebied van sportweddenschappen (Scoore) aan strengere regels zullen worden onderworpen".

Er zij aan herinnerd dat 50% van de omzet van de Nationale Loterij nog steeds afkomstig is van de verkoop in de boekhandel. In de afgelopen vijf jaar is de Nationale Loterij gemiddeld met 4,5% gegroeid. In 2021 behaalde zij een omzet van 1,530 miljard euro voor 299 miljoen verkochte spelletjes tegen een gemiddelde prijs van 1,5 euro.
Naast een aanzienlijke stijging van de verkoop via digitale kanalen, is de strategie gebaseerd op kleine bedragen die worden ingezet in de 7.800 verkooppunten van het land. In 2021 deelden bijna 104 miljoen Belgische winnaars 896 miljoen euro aan winsten.